Twierdza Osowiec

Twierdza Osowiec

Twierdza Osowiec jest imponującym zabytkiem architektury obronnej, leżącym w sercu Biebrzańskiego Parku Narodowego. Usytuowano ją w trudnym terenie, w zwężeniu biebrzańskich bagien, nieopodal miejscowości Goniądz. Wznieśli ją Rosjanie pod koniec XIX w. jako jedną z 14 warowni pomiędzy Niemnem, a Wisłą. Wraz z najbliższymi twierdzami w Grodnie i Kownie tworzyła forteczny trójkąt. Twierdze te, z założenia miały chronić zachodnie granice Imperium Rosyjskiego, gdyż potencjalny nieprzyjaciel, nacierający w kierunku Królewca, musiał zatrzymać się na Osowcu.

Historia Twierdzy Osowiec

Historia fortecy, jej strategiczne położenie oraz unikalna konstrukcja czynią z niej miejsce warte odwiedzenia przez każdego miłośnika historii i przyrody.

Geneza nazwy obiektu nawiązuje do miejsca odludnego – osowiałego, w którym ją osadzono, a inna z kolei wskazuje na fakt jej umieszczenia w lesie osowym (osikowym).

Legendę miejsca buduje historia i  to, że fortyfikacja ta nigdy nie została zdobyta. Jej budowa trwała dekadę, w latach 1882-1892. Wzniesiono wówczas 4 forty: Centralny, Zarzeczny, Szwedzki i Nowy. Pierwotnie ceglaną konstrukcję, z czasem pokryto betonem. Aby wyobrazić sobie ogrom twierdzy, warto wspomnieć, że jeden z jej fortów (Fort I) posiadał 2,6 km w obwodzie! Na jego terenie, oprócz budowli bojowych, postawiono: dwupiętrowe ceglane koszary dla wojska, lazaret, baraki magazynowe, cerkiew i domy z drewna przeznaczone dla kadry oficerskiej. Tuż przed wybuchem I wojny światowej w Osowcu stacjonowało ponad 8200 żołnierzy. Nowatorskie rozwiązania czyniły z Osowca jedną z najnowocześniejszych twierdz na świecie.

Twierdzę próbowano zdobyć aż trzykrotnie, jednak żadna z tych prób się nie powiodła. Słynnym stał się „Atak umarłych” w 1915 roku, z użyciem przez Niemców gazów bojowych. Rosjanie nie mieli w tym czasie żadnych zabezpieczeń przeciwgazowych, ponosząc w tym ataku olbrzymie straty. Napastnicy, pewni, iż nie napotkają już oporu zobaczyli przed sobą atakujących ich żołnierzy rosyjskich plujących krwią i  kawałkami rozpuszczających się pod wpływem toksycznych gazów, płuc. Niedobitki carskiej armii odparły niemiecki atak, a ich czyn przeszedł do historii jako wspomniany „Atak umarłych”. Wątkowi temu został poświęcony nawet jeden z utworów szwedzkiej grupy Sabaton.

Niedługo potem, w związku z sytuacją na froncie, Osowiec został ewakuowany, a część jego umocnień, w tym fort Zarzeczny, zostały niemal w całości zniszczone przez Rosjan. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, fort przejęła w posiadanie polska armia. Umieszczono w nim 42 pułk piechoty i urządzono Centralną Szkołę Podoficerską Korpusu Ochrony Pogranicza.

W czasie II wojny światowej Osowiec nie odegrał większej roli. Niemcy przy ataku na Polskę obeszły twierdzę, przypuszczając atak w rejonie Wizny. We wrześniu 1939 Niemcy przejęli twierdzę, po czym, na mocy paktu Ribbentrop – Mołotow, przekazali ją stronie radzieckiej. 

Po II wojnie światowej, w roku 1953, w twierdzy Osowiec ponownie ulokowano jednostkę wojskową i Centralną Składnicę Amunicji Wojsk Lotniczych. Obecnie znajduje się tam Składnica Materiałowa 2 Regionalnej Bazy Logistycznej. Dzięki działaniom Osowieckiego Towarzystwa Fortyfikacyjnego (OTF) częściowo udostępniono zwiedzającym Fort I (Centralny), wraz z wytyczonymi trasami. Na terenie Fortu Centralnego urządzono również Muzeum Twierdzy Osowiec, którym opiekuje się Osowieckie Towarzystwo Fortyfikacyjne.

Zwiedzanie Twierdzy Osowiec

Jednakże od 1 września 2023 roku obiekt został zamknięty dla ruchu turystycznego. Odwiedzającym udostępniono jedynie leśną ścieżkę o długości ponad 4,5 km wokół zniszczonego Fortu IV. Dlatego przed planowaną wizytą warto skontaktować się z lokalnymi władzami lub Biebrzańskim Parkiem Narodowym, w celu uzyskania aktualnych informacji na temat ewentualnej dostępności poszczególnych obiektów.

Twierdza Osowiec owiana jest licznymi legendami, jak choćby o "Duchu Twierdzy". Opowieści te dodają miejscu tajemniczości i przyciągają poszukiwaczy przygód.

Położenie w sercu Biebrzańskiego Parku Narodowego sprawia, że twierdza jest doskonałym miejscem dla miłośników przyrody. Można tu spotkać unikalne gatunki fauny i flory oraz podziwiać piękno biebrzańskich bagien. Bunkry twierdzy Osowiec należą do największych zimowych skupisk nietoperzy w kraju.

Zwiedzając twierdzę, można poczuć ducha przeszłości i zrozumieć znaczenie strategiczne tego obiektu w historii Europy. Nawet mimo obecnych ograniczeń w dostępie, warto odwiedzić to miejsce, by poczuć jego atmosferę i podziwiać otaczającą go przyrodę.

Noclegi Goniądz

Jeżeli intertesują Cię noclegi Goniądz woj. podlaskie sprawdź noclegi w ogólnopolskim serwisie noclegowym e-nocleg.pl. Duży wybór lokali noclegowych. Tanie apartamenty i pokoje na wynajem bez ukrytych kosztów. Szybka rezerwacja noclegów online.