Twierdza Koźle

Twierdza Koźle

Położona w południowo-zachodniej Polsce, na terenie dzisiejszego Kędzierzyna-Koźla, twierdza Koźle to jedno z mniej znanych, acz fascynujących miejsc związanych z militarną historią Śląska. Choć obecnie jej pozostałości nie imponują rozmiarem, to kryją w sobie bogatą przeszłość niegdysiejszej świetności, zasługującej na uwagę zarówno miłośników historii, jak i poszukiwaczy nieoczywistych atrakcji.

Pierwsze fortyfikacje omawianej twierdzy postawili Austriacy. Jednakże po I wojnie śląskiej (1740-1742), kiedy ziemie te stały się własnością Prus, w Koźlu postanowiono wybudować nową, w pełni nowoczesną, fortecę. Wyburzono wówczas austriackie fortyfikacje, a w samym mieście utworzono wojskowy garnizon. W obawie o pretensje Austriaków do Śląska, król pruski Fryderyk II, postanowił wzmocnić prusko-austriackie pogranicze systemem potężnych twierdz. Tym sposobem nakazał swoim fortyfikatorom opracowanie systemu obronnego, mającego utrwalić pruskie panowanie w tej krainie. Budowane w tym celu nowe twierdze: w Srebrnej Górze, Kłodzku, Świdnicy, Nysie i Koźlu właśnie, miały stać się jego pięcioma „kluczami” do Śląska. To, że powstawały mniej więcej w tym samym czasie, sprawiło, iż można w nich doszukać się wielu podobnych elementów fortecznej architektury.

Historia Twierdzy Koźle

W przypadku Koźla, do realizacji projektu, sprowadzono holenderskiego inżyniera będącego w służbie pruskiej - Gerard Cornelius Wallrave, który podjął się tego wyzwania. Jego koncepcja zakładała budowę umocnień murowano-ziemnych wokół miasta ustawionych na planie gwiazdy, do tego stworzenie kilku nowych szańców i redut, oraz przyczółków obronnych skierowanych w stronę spodziewanego ataku nieprzyjaciela. Prace budowlane poprzedzono wyburzeniem części domów mieszkalnych Koźla, szpitala i klasztoru minorytów.

W latach 1765 - 1790 twierdzę zmodernizowano, umacniając prawobrzeżny przyczółek mostowy, Utworzono sztuczną wyspę. Wybudowano nowe, a także rozbudowano już istniejące reduty: Rogowską, Orlą, Kłodnicką, Kobylicką, Większycką i Reńskowiejską. Wzniesiono umocnienia, wzmocniono wały obronne, nasypy i utworzono zapory wodne w celu ewentualnego zatopienia terenu. Wybudowano prochownie, kazamaty i koszary. Te kilkudziesięcioletnie zabiegi uczyniły z Koźla jeden z ważniejszych punktów obronnych Prus.

Twierdza odegrała istotną rolę podczas wojen śląskich oraz wojen napoleońskich. W 1807 roku przez pół roku oblegały ją wojska francuskie, które ostatecznie nie zdobyły umocnień – co dowodzi skuteczności ówczesnych fortyfikacji. W trakcie oblężenia sprawdziły się obwałowania ziemne, w wielu miejscach wzmocnione kamieniami. Sprawdził się również system zatapiania łąk na przedpolach twierdzy od strony oblegających. W lipcu 1807 roku, po pokoju w Tylży, wojna została zakończona.

Chociaż w kolejnych latach, twierdza kozielska nie odegrała już większej roli, wykorzystywano ją na ciężkie więzienie, do którego zaadoptowano tamtejsze kazamaty. Osadzano w nim m.in.: przeciwników politycznych, uczestników Powstania Listopadowego czy działaczy Wiosny Ludów.

W późniejszych latach znaczenie militarne twierdzy stopniowo malało, aż w 1874 roku podjęto decyzję o jej likwidacji, co przy okazji umożliwiło rozwój gospodarczy Koźla. Od tego momentu nastąpiła stopniowa degradacja pysznej niegdyś twierdzy. Niektóre z jej obiektów wykorzystano do celów gospodarczych. Część kazamatów zburzono. A część budowli do dziś wykorzystywana jest jako magazyny czy pomieszczenia edukacyjne. Charakterystyczny obiekt twierdzy - dwupiętrowa, okrągła baszta Montalemberta zwana fortem Fryderyka Wilhelma, stała się miejscem produkcji słodu dla okolicznych browarów. Większość pozostałych obiektów stało się rezerwuarem materiałów budowlanych.

Zwiedzanie Fortyfikacji w Kędzierzynie Koźlu

Obecnie, twierdza choć nie jest miejscem masowo odwiedzanym, w przeciwieństwie do wymienianych wyżej obiektów militarnych w Srebrnej Górze, Kłodzku czy Nysie, z pewnością jest wartą odwiedzenia. Na obrzeżach miasta wyraźnie widać jeszcze zarysy dawnych wałów ziemnych, fos i bastionów. Pozostało również kilka murowanych obiektów fortyfikacyjnych, jak dawna prochownia czy wspomniany – dający wyobrażenie dawnej potęgi twierdzy - potężny fort Fryderyka Wilhelma.

Lokalne władze i pasjonaci  historii podejmują działania mające na celu ożywienie tego miejsca – organizując inscenizacje historyczne, spacery z przewodnikiem czy nawet gry terenowe dla młodszych odwiedzających. Okoliczni mieszkańcy nieustannie ożywiają stare opowieści o ukrytych pomieszczeniach i zapomnianych, a nigdy nie zbadanych tunelach. W okolicznych parkach i lasach można natknąć się na ślady dawnych umocnień, które dzisiaj przypominają bardziej naturalne wzniesienia niż militarne instalacje. To właśnie ta niepozorność sprawia, że eksploracja terenu staje się w Koźlu swoistą przygodą.

Noclegi Kędzierzyn Koźle

Jeżeli interesują Cię noclegi w Kędzierzynie Koźlu sprawdź ofertę w ogólnopolskim serwisie noclegowym e-nocleg.pl Duży wybór apartamentów, kwater i pokoi do wynajęcia. Hotele, pensjonaty, obiekty noclegowe i ośrodki turystyczne z ofertą dopasowaną do klientów indywidualnych oraz wycieczek i na wyjazdy zorganizowane dla grup. Szybka rezerwacja noclegów w Kędzierzynie koźlu online w zalediwe parku krakach.