Budowle winiarskie

Na początku domy winiarskie stawiano na plantacjach i służyły właścicielom i pracownikom winnicy do nocnego wypoczynku i przygotowania posiłku w ciągu pracowitego dnia oraz chroniły przed deszczem. Pierwsze winne domki stawiano już w XVIII w. jednak były to proste altany i wiaty, służące do celów gospodarczych. Natomiast już w XIX wieku winne domki były bardzo okazałe i dla swych właścicieli, pełniły funkcję rekreacyjne. Pierwszy taki domek powstał w 1818r, jego właścicielem był August Glempler, był to okazały dom z dużym tarasem widokowym na całą winnicę. Dziś na tym miejscu stoi palmiarnia, która posiada wiele elementów dawnego domu. Dwa lata później, przy dzisiejszej ulicy Pięknej wybudowano kolejny dom winiarski. Początkowo budynek służył właścicielowi jako magazyn, następnie po zmianie właściciela został zaadoptowany na restaurację, która przestała funkcjonować w 1924r. Od tego czasu do dnia dzisiejszego dom służył jako mieszkanie. W połowie XIX w. wybudowano dom winny przy dzisiejszej ulicy Zakręt.

Początkowo budynek pełnił funkcje gospodarcze, a następnie mieszkalne. Wielokrotnie przebudowywany, całkowicie zmienił swój wygląd zewnętrzny i tylko nieliczne elementy, min dach mansardowy, przypominają o jego pierwotnym przeznaczeniu. Poza okazałymi domami winnymi, nieodłącznym krajobrazem winnic były budynki szachulcowe. Z reguły były to szopy, niewielkie komórki, które miały przeznaczenie wyłącznie gospodarcze. Jednak wśród tych niepozornych budowli trafiały się ciekawe architektonicznie okazy. Do naszych czasów przetrwała jedna „wieża winiarska”, która po żmudnej renowacji stała się jednym z eksponatów w skansenie w pobliskiej Olchi. „Módl się i pracuj” brzmi benedyktyńska maksyma, idąc za ta radą, również zielonogórscy właściciele winorośli poza domami dla siebie, ufundowali również winną kaplicę. Historia kaplicy sięga XIV w., kiedy to do miasta dotarła dżuma. Śmierć nie dosięgła tylko tych mieszkańców, którzy atak zarazy przeczekali na winnych wzgórzach i w dowód wdzięczności wzniesiono, najpierw drewnianą kapliczkę, którą 100 lat później zamieniono na murowaną. W wieku XIX obiekt zmienił właściciela i po przebudowie, został zamieniony na dom winny.

Po 1945r Zielona Góra znalazła się w granicach państwa polskiego i dzięki staraniom mieszkańców w latach 60-tych XX w.  kapliczce przywrócono pierwotne sakralną funkcję. Kolejnymi winnymi budowlami były naboty. Naboty, to budowle, które służył do obserwacji terenu. Miał chronić przed atakiem amatorów darmowych gron winnych oraz zwierzyny. Nazwa pochodzi od biblijnego Nabota, który w obronie swej winnicy przeciwstawił się królowi, za co poniósł śmierć przez ukamienowanie. Jeszcze w pierwszej połowie XX w. w zielonogórskim krajobrazie było wiele nabotów. Jednak z czasem te liche budowle uległy zniszczeniu. Do naszych czasów przetrwał jeden egzemplarz, który w zasadzie jest kapliczką, postawioną w miejscu, gdzie płonęły stosy z ofiarami czarnej ospy w XVII. Kapliczka, stojąca na terenie osiedla mieszkaniowego „Pomorskie” w zasadzie nigdy nie była nabotem, ale przypomina strażnicę stylem architektonicznym.