Zamek Królewski w Lublinie

Historia lubelskiego zamku wiąże się ściśle z powstaniem w XII wieku kasztelanii lubelskiej. Za czasów gdy na tronie Polski zasiadał Kazimierz Sprawiedliwy  w Lublinie wybudowano drewniany gród umocniony wałem obronnym. Około wiek później dobudowano na zamku wieżę murowaną, która zachowała się do dzisiaj. To właśnie ta wieża dała początek murowanej konstrukcji zamku. Lata panowania Kazimierza Wielkiego to czas gdy wzniesiono murowany z kamienia zamek otoczony murem warownym. Najprawdopodobniej to właśnie wtedy powstał w gotyku zamkowy kościół, który pełnił przez długie lata funkcję kaplicy zamkowej. Ta  niezwykła kaplica za czasów pierwszego króla z dynastii Jagiellonów, Władysława Jagiełły i z jego inicjatywy została ozdobiona przepięknymi malowidłami bizantyjskimi. Zachowały się one do dnia dzisiejszego i stanowią niezwykle cenny zabytek w skali światowej.

Jako że lubelski zamek znajdował się na trasie Kraków-Wilno często zaglądali tu Jagiellonowie, którzy nie szczędzili środków na jego rozbudowy i remonty. Jak podają kroniki to właśnie tutaj pod opieką samego Jana Długosza wychowywali się synowie króla Kazimierza Jagiellończyka. W latach 20-tych XVI wieku dzięki staraniom Zygmunta Starego rozpoczęto tu remont, który miał uczynić z lubelskiego grodu wspaniałą rezydencję królewską. Król sprowadził w tym celu najlepszych włoskich mistrzów.

Na pewno wartym uwagi faktem jest to, że to właśnie na Zamku w Lublinie prowadzono obrady poprzedzające podpisanie w 1569 roku unii między Polską a Litwą, znanej historii jako Unia Lubelska, która połączyła te dwa kraje na długie lata.

Niestety liczne wojny prowadzone w XVII wieku sprawiły, że zamek uległ olbrzymim zniszczeniom. Z jego dawnej świetności nie zachowało się prawie nic. Jedynie kaplica św. Trójcy oraz donżon czyli wieża obronno-rezydencjonalna. Ta zachowana do dziś wieża stanowi niezwykle cenny zabytek sztuki romańskiej.

W latach 1824-1826 z inicjatywy Stanisława Staszica zamek został odbudowany. Nowa budowla była neogotycką konstrukcją wykonaną na wzór angielski. Przeznaczono ją na więzienie dla kryminalistów z Królestwa Kongresowego. Tę funkcję lubelski zamek pełnił blisko 30 lat.

W latach 1831-1915 znajdowało się tu carskie więzienie. Odsiadywali tu wyroki głównie ludzie skazani za walki niepodległościowe. Głównie byli to uczestnicy powstania styczniowego z 1963 roku.  

W latach dwudziestolecia międzywojennego wśród więźniów znajdowali się głównie uczestnicy ruchów komunistycznych, którzy działali na niekorzyść polskiego państwa.

Lata okupacji niemieckiej to czas gdy więziono członków polskiego ruchu oporu. Wielu z nich zostało brutalnie rozstrzelanych lub zginęło w obozach zagłady.  Gdy hitlerowcy zdając sobie sprawę ze swej klęski opuszczali Lublin, dokonali brutalnego mordu na 300 więźniach zamku.

Po wojnie Zamek także funkcjonował jako więzienie, które podlegało władzom sowieckim a w późniejszych czasach bezpiece. W czasach Polski Ludowej więziono tu blisko 35 000 osób, życie straciło 333 osoby.

 Więzienie zlikwidowano dopiero 1954 roku. Po remoncie budynek został przeznaczony na cele kulturalne. Jest siedzibą Muzeum Lubelskiego od 1957 roku.

Warto wspomnieć kilka słów na temat niezwykłej kaplicy zamkowej, która się znajduje w lubelskim zamku. To niezwykłe miejsce jest bardzo cennym zabytkiem sztuki średniowiecznej zarówno w Polsce jak i całej Europie. Na uwagę zasługują szczególnie przepiękne malowidła bizantyjsko-ruskie, które zdobią jej wnętrze. Jak mawiają historycy właśnie w tej kaplicy spotykają się dwie sztuki wschodu i zachodu. W XVI wieku pojawił się kaplicy piękny renesansowy portal a wiek później szczyt fasady frontowej.

W czasach gdy Zamek Lubelski pełnił funkcję więzienia kaplica służyła przebywającym tam więźniom. Niestety w tym czasie bezcenne i piękne malowidła zostały zatynkowane. W ostatnich latach XIX wieku malarz lubelski Józef Smoliński dokonał niesamowitego odkrycia pod nieciekawymi tynkami budynku. Odkryte przez niego freski dały początek pracom konserwacyjnym, które z mniejszymi i większymi przerwami spowodowanymi sytuacją polityczną trwały do roku 1997. Fundusze na ostatni etap konserwacji drogocennych malowideł przeznaczyła nawet Komisja Europejska, doceniając w ten sposób jej znaczenie dla sztuki i kultury europejskiej.