W odległości 14 km od Krakowa leży związane z nim miasto Wieliczka. Wydobywano tu sól, która była surowcem strategicznym i źródłem znacznego dochodu dla władców. Dzisiaj Wieliczka graniczy bezpośrednio z obszarem miejskim Krakowa, w dorzeczu Raby, Wilgi i Szrafy uchodzących do Wisły. Ma bardzo dobre połączenie komunikacyjne z Krakowem.
W Wieliczce krzyżują się ważne szlaki turystyczne. Jest to szlak architektury drewnianej. W Wieliczce należy zobaczyć kościół pw. Św. Sebastiana. Zbudowany jest z modrzewia, położony na stromym zboczu, otoczony kilkusetletnimi drzewami. Został zbudowany w 1581 roku przez żupnika wielickiego Sebastiana Lubomirskiego jako wotum wdzięczności za ocalenie miasta od zarazy. Został konsekrowany w 1598 roku przez biskupa krakowskiego kardynała Jerzego Radziwiłła. Do dziś zachowały się obrazy z XVI i XVII wieku. Wnętrze ma wystrój barokowy, główny ołtarz zbudowany jest w stylu rokoko. W latach 1903-1910 dokonano renowacji kościoła. Z tego okresu pochodzą obrazy i młodopolska polichromia, które są dziełami Włodzimierza Tetmajera oraz zaprojektowane przez Stanisława Matejkę witraże, wykonane w krakowskiej firmie Żeleńskiego. W kościele znajdują się też zabytkowe organy. Kościół ten leży również na szlaku żółtym turystyki pieszej i rowerowej, prowadzącym z Wieliczki do Dobczyc.
Pierwszym obiektem na tym szlaku jest Zamek Żupny. Obejmuje on zespół budynków o charakterze obronnym, który zajmuje czołowe miejsce wśród naziemnych zabytków Wieliczki. Został zbudowany na przełomie XIII i XIV wieku z piaskowca wydobywanego w kamieniołomie w Biskupicach.. Zapoczątkował budowę książę Henryk IV Probus. Mieściła się tu Żupa, czyli siedziba zarządu kopalń w Wieliczce i Bochni. Należała ona do władcy, który mianował zarządzającego przedsiębiorstwem żupnika. Jest to jedyna w Europie rezydencja obronna, która nie była siedzibą panującego, ale administratora. Od początku istnienia do 1772 była własnością przedsiębiorstwa Żupy Solne, a potem Saliny. Tak było do 1945 roku. Kazimierz Wielki przyczynił się do rozwoju miasta i zamku. Lokował Wieliczkę na prawie niemieckim w 1361 roku oraz umocnił i przebudował zamek włączając go w obwód fortyfikacji miejskich. W kolejnych latach przebudowywano i rozbudowywano zamek, istniały Dom pośród żupy i Dom żupny połączone łącznikiem, izba królewska z renesansowym wystrojem i więzienie Groch.
Władcy lubili wizytować swoją „złotą żyłę”, przykładowo dla Kazimierza Wielkiego dochody z żup solnych stanowiły ¼ budżetu. Od końca XVI wieku rozpoczyna się okres upadku, najpierw nadszedł kryzys gospodarczy, potem wielki pożar, który strawił między innymi izbę królewską, następnie najazdy Szwedów i Siedmiogrodzian zakończone zarazą. W latach 1670-1685 zamek został wyremontowany. W okresie zaborów dokonano adaptacji dla potrzeb mieszkalnych i biurowych. Zamek został zbombardowany w 1945 roku i jego ruiny straszyły aż do roku 1976, kiedy rozpoczęto odbudowę. Rekonstrukcja w XVI-wiecznej formie została ukończona w 1984 roku. W zamku mieści się Muzeum Żup Krakowskich. Jest tu stała ekspozycja archeologiczna, kolekcja niesamowitych solniczek i aktualna wystawa czasowa, organizowane są koncerty. Na dziedzińcu odbywają się różne imprezy, z których warto wyróżnić Święto Soli. Odbywa się od 2003 roku, ma charakter interaktywny i warto wybrać się tam z dziećmi, żeby poznały dawne metody produkcji. W zamku istniał od XV wieku pierwszy zakład żywienia zbiorowego, czyli kuchnia żupna dla pracowników kopalni.
Z Zamku Żupnego szlak prowadzi ans do kościoła pw. Św. Klemensa, pierwszego patrona górnictwa. Ufundowali go mieszczanie w 1381 roku. Obecny kształt kościoła pochodzi z XIX wieku, ale zachowały się starsze elementy, wśród nich kaplica grobowa Morstinów z XVII wieku z pięknymi stiukami włoskiego artysty Baltazara Fontany. Inny włoski architekt Pellegrini zaprojektował stojącą obok kościoła dzwonnicę. Ufundował ja Jan III Sobieski po pogromie nad Turkami. Następnym obiektem jest Rynek Górny. Jest to plac w kształcie kwadratu, a z każdego narożnika odchodzą dwie ulice. W czasach Kazimierza Wielkiego, gdy powstawał, otoczony był drewnianą zabudową z ratuszem w południowej pierzei. Wiódł tędy ważny szlak handlowy na Węgry. Drewniane budynki spłonęły i od 1776 roku stawiano murowane kamienice. Na fundamentach starego ratusza zbudowano Pałac Przychockich. Budynek był kilkakrotnie przebudowywany, od dziesiątków lat mieszczą się tu różne szkoły. Na budynku umieszczono tablicę upamiętniającą wyruszenie oddziału górników i mieszczan pod wodzą Edwarda Dembowskiego w 1846 roku.
Dalej szlak żółty prowadzi na wzniesienia, gdzie są liczne punkty widokowe. Oprócz tego z Wieliczki prowadzą dwa szlaki rowerowe. Szlak prowadzący po Pogórzu Wielickim liczy 23 km (dużo punktów widokowych, teren jest urozmaicony), krótszy ma 15,5 km i prowadzi po gminie Wieliczka. Najdłuższym ze szlaków jest liczący sobie 438 km Szlak Kopalniano-Przemysłowy, zwany też szlakiem techniki. Jednym z obiektów na tym szlaku jest kopalnia soli w Wieliczce.
Jest to unikalny obiekt. Pierwsze ślady produkcji soli na tym terenie pochodzą z okresu środkowego neolitu, a warzelnie soli istniały jeszcze w XII wieku. Od słów Magna Sal , czyli Wielka Sól, pochodzi nazwa Wieliczka ( nazwa jest starsza niż kopalnia). Pierwszy szyb wybudowano w XIII wieku. W tamtych czasach sól zastępowała pieniądz metalowy ( w formie krusz solnych) i zużywana była w dużych ilościach do konserwacji żywności ( solenie mięsa, ryb i masła), do garbowania skór i produkcji prochu strzelniczego. W takiej sytuacji monopol władcy i szybki rozwój kopalni stają się zupełnie zrozumiałe. Kopalnia jest jedynym takim obiektem na świecie czynnym od średniowiecza do dziś. Całkowicie zaprzestano eksploatacji złoża 30 czerwca 1996 roku. Kopalnia Soli jest jednym z 12 pierwszych obiektów wpisanych. Na Listę światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO. Przez 9 lat była na Liście Światowego Dziedzictwa Zagrożonego. Obecnie na terenie kopalni ma miejsce działalność turystyczna, muzealna i lecznicza.
Wielicka sól pochodzi sprzed 15 milionów lat. Ukształtowały się dwa złoża: bryłowe i pokładowe. Podczas ruchów górotwórczych Karpat złoże bryłowe nasunęło się na pokładowe, stąd miąższość złoża sięga 400 m. Kopalnia liczy 9 poziomów, najgłębszy sięga 327 m. Łączyło je 26 szybów i 180 szybików. Wydrążono 2350 komór. Najcenniejsze wyrobiska wchodzą w skład strefy zabytkowej. Cały czas prowadzone są prace górnicze ochraniające zabytki przed zagrożeniem wodnym, zawałowym i gazowym. Generalnie wyrobiska cechują się trwałością. Niewątpliwie pomaga w tym mikroklimat kopalni. Występuje tu stała temperatura 9-12 st.C, powietrze jest wilgotne i zjonizowane z wysoką zawartością chlorku sodu, magnezu, manganu i wapnia. Na głębokości 135 m w komorach Jezioro Wessel i Stajnia Gór Wschodnich prowadzi się aktywną rehabilitację układu oddechowego.
Dodatkowe atuty tego unikalnego w skali światowej sanatorium to wyjątkowa czystość bakteriologiczna, brak alergenów i zanieczyszczeń. Pobyt leczniczy wzbogacają zajęcia z muzykoterapii. Pierwsza trasa turystyczna została wytyczona w czasach zaboru austriackiego. Obecnie udostępnione do zwiedzania komory obejmują trasę turystyczną i podziemną część Muzeum Zup Krakowskich. W powstałej w XVII wieku komorze Janowice znajduje się grupa figur ilustrujących legendę o św. Kindze. Legenda mówi, że węgierska księżniczka wrzuciła swój pierścień zaręczynowy do kopalni soli swojej ojczyźnie i po przybyciu do Polski kazała kopać w wybranym miejscu, gdzie znaleziono złoża soli. Ale do tej legendy przyznaje się też kopalnia w pobliskiej Bochni. Niezależnie od tego św. Kinga jest patronką górników solnych. Jej relikwie znajdują się w Kaplicy św. Kingi, które jest podziemnym sanktuarium. Komora ta ma wspaniałą akustykę i odbywają się tu oprócz nabożeństw również koncerty.
Równie interesujące są komory muzealne, gdzie można podziwiać działalność przyrody i człowieka. Z jednej strony są to oryginalne eksponaty geologiczne, a z drugiej stosowane przez górników urządzenia od krzemiennych narzędzi po lokomotywę elektryczną Siemens z 1950 roku. Elementy pośrednie to skrystalizowane drewniane przedmioty pozostawione przez górników. Oprócz tego SA tam dzieła sztuki, dokumenty, przedmiotu kultu i fotografie związane z Wieliczką i kopalnią. Wierzyć się nie chce, że po II wojnie światowej rozważano zatopienie kopalni, bo była zniszczona rabunkową eksploatacją i zaniedbana. Jest za co dziękować św. Kindze. Można tego dokonać biorąc udział w podziemnym szlaku pielgrzymkowym „Szczęść Boże”. Innym szlakiem specjalistycznym jest szlak „tajemnice wielickiej kopalni”. Na terenie kopalni jest ponadto pierwszy w Polsce rezerwat podziemny. Rezerwat przyrody Groty Kryształowe ma charakter rezerwatu ścisłego. Mieści się w dwóch grotach na głębokości 70-114 m. Są to naturalne pustki podziemne, w których występują kryształy halitu o znacznych rozmiarach i formy krasu solnego. Każda zmiana mikroklimatu może spowodować korozję kryształów. Halit wielicki ma barwę szarą spowodowaną przez domieszki ilaste. Halit ( zgr.halos - sól, lithos - kamień) jest minerałem z grupy halogenków, halityt to monomineralna skała zbudowana z halitu, czyli sól kamienna. W XIX wieku okazy halitu trafiły do czołowych muzeów świata, ale dwie tafle można obejrzeć w Collegium Geologicum w Krakowie.
Oprócz tego w Wieliczce warto zobaczyć kościół i klasztor oo. Franciszkanów-Reformatów. Kościół pw. Stygmatów św. Franciszka z Asyżu jest sanktuarium Matki Boskiej Łaskawej Księżnej Wieliczki. Obraz Matki Bożej pochodzi z XVII wieku, a w 1995 roku został ukoronowany papieską koroną. Kościół wybudowany jest w stylu barokowym z fundacji Zygmunta III Wazy. W ogrodach klasztornych jest kopia kaplicy św. Franciszka z Asyżu.
Warto zobaczyć tez późnobarokowy pałac Konopków, budynek Magistratu (budynek w stylu neogotyku angielskiego powstał z przekształcenia średniowiecznego szpitala i kościoła św. Ducha, ufundowanego przez Kazimierza Wielkiego) czy Sztygarówkę. Została wzniesiona w 1898 roku na cześć cesarza Franciszka Józefa I. Zaprojektował ją prof. Tadeusz Dołęga-Mostowski. Są tam jeszcze stare synagogi, zabytkowe parki i inne obiekty historyczne. Warto zobaczyć Park Adama Mickiewicza ze stawem, w którym żyją szczeżuje. Park zamieszkuje wiele gatunków ptaków, ważki i kokoszki. W Parku św. Kingi znajduje się Szyb Daniłowicza. Inne nadszybia to Górsko, Świętej Kingi czy najstarszy z szybów Regis, zbudowany w XIV wieku. W zrekonstruowanym budynku dawnych Łazienek Salinarnych z przełomu XIX i XX wieku mieści się kameralny Hotel Grand Sal z elegancką restauracją.
Wieliczkę odwiedza rocznie ponad milion turystów i miasto jest do tego przygotowane. W „kopalni kultury” stale coś się dzieje. Był już tam podziemny lot balonem, wpisany do Księgi Rekordów Guinnesa. Skakano na bungee w komorze Stanisława Staszica. Mateusz Kusznierewicz pływał na desce regatowej 104 m pod ziemią po jeziorze wypełnionym solanką. Kręcono tu różne filmy, łącznie z „Seksmisją”, gdzie kopalnia grała rolę „podziemnego państwa kobiet”.
Największym problemem turysty jest fakt, że ceny w Wieliczce są … hmm… słone.