Tomaszów Mazowiecki to miasto położone w województwie łódzkim, w powiecie tomaszowskim i gminie Tomaszów Mazowiecki. Na chwilę obecną mieszka w nim nieco ponad 65 tys. mieszkańców.
Tomaszów Mazowiecki leży po obu stronach Pilicy i w związku z tym podlega pod dwa regiony historyczno – kulturowe. Większość miasta położona jest na lewym brzegu rzeki i podlega pod region Mazowsze, natomiast część, która jest na prawym brzegu Pilicy należy już do Małopolski. W pobliżu miejscowości znajdują się także Zalew Sulejowski oraz Puszcza Pilicka.
Pierwsza osada na terenie Tomaszowa Mazowieckiego powstała w 1789 roku. Podskarbi koronny – Tomasz Ostrowski – odkrył żelazne rudy syderytowe, powstała osada kuźnicza, w której zamieszkali sprowadzeni z Miedzianej Góry górnicy oraz robotnicy. Ze względu na charakter przemysłowy osada początkowo nazywana była Kuźnicami Tomaszowskimi, jednak w XIX wieku zmieniono tę nazwę na Tomaszów. Jako ciekawostkę można podać, iż pierwszy wybudowany przez Tomasza Ostrowskiego piec do wytopu ‘surówki’ znajdował się przy obecnej ulicy Św. Antoniego.
Dalszy rozwój osady nastąpił poprzez syna Tomasza – Antoniego. Przekształcił on nieco jej charakter, przekwalifikowując osadę na przemysłowo – handlową, gdzie głównym zajęcie ludności miało być tkactwo oraz handel. Od tego czasu Tomaszów rozwijał się coraz bardziej dynamicznie.
Począwszy od 1928 roku, Antoni Ostrowski podjął działania, aby osadzie zostały nadane prawa miejskie. Swój cel osiągnął 6 sierpnia 1830 roku, kiedy to według postanowienia Rady Administracyjnej Królestwa Tomaszów, Tomaszów Mazowiecki uzyskał prawa miejskie. Wówczas miasto miało powierzchnię niespełna 278 hektarów.
Jednakże niedługo po tym, rozwój Tomaszowa został wstrzymany. Było to skutkiem przegranego powstania listopadowego. Brał w nim udział Antoni Ostrowski, przez co został zaocznie skazany na śmierć za udział w powstaniu oraz poparcie wniosku o detronizację cesarza Rosji, a dobra Ostrowskich zostały skonfiskowane i przeszły na własność Skarbu Państwa. W znacznym stopniu ucierpiał rozwijający się w bardzo dobrym tempie przemysł, głównym powodem tej sytuacji było cofnięcie przez Rosjan ceł protekcyjnych na eksport, co zaskutkowało wzrastającym bezrobociem.
Ponowne ożywienie gospodarze nastąpiło dopiero po roku 1857, kiedy to Rosjanie zdecydowali się cofnąć nakaz dotyczący restrykcji eksportowych.
W 1884 roku otwarte zostało połączenie kolejowe Tomaszów – Koluszki, co wpłynęło na rozwój gospodarczy miasta. W Tomaszowie zaczął rozwijać się ‘wielki przemysł’, a sama miejscowość stała się jednym z ważniejszych ośrodków przemysłu włókienniczego w Łódzkim Okręgu Przemysłowym. W rok później, w mieście działało już 20 dużych fabryk oraz 100 małych zakładów sukienniczych.
W 1905 roku w Tomaszowie Mazowieckim miał miejsce robotniczy strajk. Oprócz żądań ekonomicznych, wysunięto także liczne postulaty ekonomiczne. Dużym sukcesem zakończyła się dzięki temu walka o polską szkołę. W dwóch tomaszowskich ośrodkach edukacji został wprowadzony język polski.
Rozwój miasta został po raz kolejny wstrzymany podczas I Wojny Światowej, kiedy to Tomaszów znajdował się pod niemiecką okupacją. Jednakże w tym samym czasie granice miasta zostały powiększone o pobliskie wsie, w wyniku czego powierzchnia Tomaszowa wzrosła do 1895 hektarów.
Tomaszów Mazowiecki odzyskał wolność 12 listopada 1918 roku, co pozwoliło na ponowną odbudowę przemysłu. W latach 30. XX wieku, fabryki dywanów znajdujące się w Tomaszowie, dawały 70% ogólnej krajowej produkcji.
6 września 1939 roku na rejonach miasta rozegrała się bitwa pod Tomaszowem Mazowieckim. Zakończyła się ona odwrotem polskich wojsk i miasto 7 września zostało zajęte przez Niemców i włączone do Generalnego Gubernatorstwa. Armia Czerwona odbiła miejscowość z niemieckich rąk 18 stycznia 1945 roku. W latach powojennych nastąpił dalszy rozwój terytorialny oraz przemysłowy miasta. W chwili obecnej większość zakładów przemysłowych, które znajdowały się na terenie Tomaszowa Mazowieckiego, już nie istnieje.
W Tomaszowie Mazowieckim zdecydowanie warto odwiedzić trzy kościoły. Pierwszym z nich jest Kościół św. Antoniego Padewskiego, wybudowany w latach 1862-1864, który następnie jeszcze kilkukrotnie był rozbudowywany. Znajduje się on przy ulicy św. Antoniego.
Innym kościołem jest klasycystyczny kościół ewangelicko – augsburski Świętej Trójcy, który powstał na polecenie Antoniego Ostrowskiego w latach 1823-1829. Położny jest na Placu Kościuszki 21.
Trzecią ciekawą świątynia jest kościół ewangelicko-augsburski Zbawiciela, znajdujący się przy ulicy św. Antoniego 39. Budowany został w latach 1897-1902 w stylu neogotyckim, a w jego wnętrzu znajdują się zabytkowe organy oraz obraz Wojciecha Gersona „Spotkanie Zmartwychwstałego Chrystusa z Marią Magdaleną.”
W mieście znajduje się również Pałac Ostrowskich – założycieli miasta. Pałac został zbudowany w 1812 roku, następnie kilkukrotnie był przebudowany. W chwili obecnej znajduje się w nim Muzeum Regionalne im. Antoniego hr. Ostrowskiego.
W okolicach Tomaszowa znaleźć można wiele atrakcji turystycznych. Do ciekawszych na pewno należy Ośrodek Hodowli Żubrów w Smardzewicach, gdzie na chwilę obecną znajduje się 20 żubrów. Do ośrodka nie można wjechać samochodem, prowadzi do niego droga rowerowa. W dolinie rzeki Pilicy znajduje się Sulejowski Park Krajobrazowy, w skład którego wchodzi aż 9 różnych rezerwatów przyrody i 4 projektowane.
W bliskiej odległości jest również Zalew Sulejowski, sztuczne jezioro powstałe w 1973 roku poprzez spiętrzenie wód Pilicy zaporą w Smardzewicach. Jest to świetne miejsce do wypoczynku oraz uprawiania żeglarstwa.
W Tomaszowie Mazowieckim urodziło się wielu znanych Polaków. Należą do nich między innymi byli reprezentanci Polski w piłce nożnej: Marcin Kuźba oraz Antoni Szymanowski; aktualny reprezentant Polski w siatkówce, złoty medalista Mistrzostw Europy z 2009 roku – Paweł Woicki; były mistrz świata i mistrz olimpijski z 1976 roku w siatkówce, wybitny atakujący – Edward Skorek; znani aktorzy: Radosław i Cezary Pazurowie, Joanna Trzepiecińska; znany dziennikarz Tomasz Olbratowski czy też wybitny matematyk – Anzelm Iwanik.
