Kruszwica, miasteczko położone na Pojezierzu Gnieźnieńskim, w granicach historycznych Kujaw, w niedalekiej odległości od jeziora Gopło. Nazwa miasta zapożyczono od wyrazu „kruszwa”, czyli bryła soli. Sól warzono w tych okolicach, ale miasto bardziej jest znane z różnych legend: o królu Popielu zjedzonego przez myszy, królowej Goplanie i Piaście Kołodzieju, który uchodzi za protoplastę dynastii Piastów.
Dziś nie sposób ustalić ile w legendach jest prawdy. Legenda o królu Popielu posiada wiele wersji. Bowiem spisujący je kronikarze wiedzę czerpali z ustnych podań, a to na przestrzeni dziejów były udoskonalane, dlatego wersja Galla Anonima różni się od spisanej przez Wincentego Kadłubka. Wielu historyków uważa, że podanie importowano z Niemiec, bowiem tam również w ludowych podaniach myszy zjadały złych władców. Inni legendę sprowadzają do pewnej symboliki, gdzie myszy symbolizowały poddanych. Mit miał być przestrogą dla władców - w razie niesprawiedliwych rządów lud może się zbuntować. Czy takie było przesłanie legendy?
Dzięki wykopaliskom wiemy, że ludzie na tym terenie pojawili się wiele stuleci przed naszą erą. Osada leżała na szlaku bursztynowym i szlaku wodnym łączącym Wartę, Noteć i Wisłę. W X w. teren zamieszkiwał lud słowiański nazywany Goplanami. Jeszcze przed przyjęciem chrztu Mieszko I przyłączył goplan do swego państwa. Na przełomie dziejów miasto przeżywało wzloty i upadki. W czasie zaborów Kruszwica znalazła się w zaborze pruskim i ten okres był dla miasta bardzo korzystny, bowiem uregulowana Noteć łączyła się z Kanałem Bydgoskim. W ten sposób Kruszwica znalazła się na szlaku żeglugowym.
Długą historię miasta dokumentuje wiele zabytków. Najbardziej znana jest oczywiście Mysia Wieża. Na zewnątrz budowla jest ośmioboczna, a w środku okrągła. Jeżeli Króla Popiela faktycznie zjadły myszy to na pewno w innym gmachu. Bowiem obecna wieża jest fragmentem zamku, który został zbudowany około 1350 r. W wyniku licznych działań wojennych zamek został zniszczony. Na początku XIX w. wieża została odrestaurowana i a od 1895 r. służy jako atrakcja turystyczna i punkt widokowy na okolicę.
Nieco więcej szczęścia miała zbudowana w stylu romańskim Kolegiata św. Piotra i Pawła, która przetrwała do naszych czasów prawie w oryginalnym stanie. Kolegiata zbudowana piaskowca i granitu jest rodzajem trójnawowej bazyliki.
Zdecydowanie młodszym zabytkiem jest kruszwicka starówka. Budynki dwu i trzykondygnacyjne pochodzą z XIX i początków XX w.
Po zwiedzeniu kruszwickich budowli na turystów czeka Nadgoplański Park Tysiąclecia, z licznymi pomnikami przyrody oraz rejs statkiem „Rusałką” po Gople. Atrakcją rejsu jest dwukrotne przejście Rusałki przez śluzę.
Co roku Kruszwica gości spore rzesze turystów. Do ich dyspozycji są hotele w mieście i okolicach, domki letniskowe, lokale gastronomiczne. Wodniacy mogą skorzystać z wypożyczalni jachtów. Okolice można zwiedzać również konno, bowiem w mieście funkcjonuje stadnina koni. Na amatorów kąpieli słonecznych czekają plaże i kąpieliska