Przewodnik Krościenko nad Dunajcem

Krościenko nad Dunajcem to wieś turystyczno-wypoczynkowa położona w dolinie Dunajca i Krośnicy. Tam stykają się Pieniny, Gorce i Beskid Sądecki. Jest to wspaniała baza do wypadów w góry, ponadto mieści się tu jedna z przystani spływu przełomem Dunajca. Prowadzi tędy wiele szlaków turystycznych.

Krościenko leży na starym szlaku handlowym z Sącza do doliny nowotarskiej, część słynnego traktu Via Regia. Osada istniała tu prawdopodobnie już w XII wieku, a w 1348 roku Kazimierz Wielki lokował miasto na prawie magdeburskim (prawa miejskie utraciło w 1932 roku). Z okresu lokacji pochodzi rynek i dzisiejszy układ ulic. Patronka Pienin i Krościenka jest Św. Kunegunda, która bywała w tym rejonie i wiele zrobiła dla jego rozwoju. Od 1565 roku przy parafii istniała szkoła. Przełom XVII i XVIII wieku to okres szalejących zaraz i przemarszów wojsk, co spowodowało upadek miast. Krościenko zostało nieomal wyludnione. W tamtych czasach profesją mieszkańców Krościenka było flisactwo. Aż do XIX wieku spławiano drewno i towary do Gdańska, Szczucina i Korczyna.

 

Potem flisacy zaczęli przewozić letników przez przełom Dunajca. W 1770 roku, jeszcze przed rozbiorami, Austriacy przyłączyli "kordon sanitarny" z Krościenkiem do Węgier, a od 1772 roku do Galicji. W 1822 roku Krościenko kupiła rodzina Grossów. To oni zwrócili uwagę na "kwaśną wodę" z Potoku Szczawnego. Analiza wykazała skład podobny do źródeł w Ems. Zbudowano ujęcie wodne i rozpoczęto budowę łazienek, przyjechali pierwsi kuracjusze, wodę sprzedawano w aptekach w Krakowie i Lwowie. Konkurencja Szczawnicy, kłopoty finansowe właścicieli i nieinwestowanie w urządzenia zahamowały rozwój. Kuracjusze zaczęli napływać w II połowie XIX wieku, a w 1934 roku Krościenko zyskało status uzdrowiska. Do kuracji używano wody ze źródeł "Stefan" i "Michalina". W 1963 roku źródła zostały upaństwowione, w latach 1977-1980 zmodernizowane. Z tych wód i nowszych można korzystać, mają one jednak zbyt małą wydajność, by mogło tu powstać sanatorium. W 1840 roku miało tu miejsce małe trzęsienie ziemi. W 1932 roku utworzono Pieniński Park Narodowy (pierwszy taki obiekt w Polsce), w tym okresie przybywało coraz więcej turystów. W czasie II wojny światowej tędy wiodły szlaki kurierskie. W latach sześćdziesiątych powstał tu jeden z pierwszych ośrodków Ruchu "Światło-Życie". W latach 1973-1982 funkcjonował twór Szczawnica -Krościenko.

 

Jest tu sporo atrakcji turystycznych. Najcenniejszym zabytkiem jest kościół z XIV wieku z polichromiami i chrzcielnicą z orłem i datą 1493 (dar Jana Olbrachta) oraz XVIII-wiecznymi rzeźbami św. Piotra i Pawła. Jest Muzeum Pienińskiego Parku Narodowego, dom Dziewolskich (ostatni właściciele miasta), warto obejrzeć zabytkowy układ urbanistyczny. Są zabytkowe kapliczki wotywne św. Rocha i św. Kingi, zbudowane dla "odwrócenia zarazy" i kapliczka św. Kingi Pod Ociemnym, zbudowana przez włoskiego robotnika jako ekspiacja za zbeszczeszczenie cudownego źródła. Na zboczu stajkowej funkcjonuje wyciąg narciarski.

Mapa Krościenko nad Dunajcem