Przewodnik Goniądz

Na skraju Kotliny Biebrzańskiej, nad rzeką Biebrzą, leży stolica bagien biebrzańskich Goniądz. Przebiega tędy szlak wodny łączący jeziora Równiny Augustowskiej i Pojezierza Ełckiego z Narwią. Leży na terenie utworzonego w 1993 roku największego w Polsce Biebrzańskiego Parku Narodowego. W gminie Goniądz, w Osowcu-Twierdzy, mieści się siedziba Parku. Ochronę tego terenu rozpoczęto już w latach międzywojennych. Są tu zbiorowiska leśne, bagienne, torfowiskowe, wodne i szuwary. Rosną tu rzadko spotykane gatunki storczyków i widłaków czy gatunki reliktowe, jak wierzba lapońska. Są tu stanowiska lęgowe wielu gatunków ptaków, jednym z nich jest batalion uwidoczniony w emblemacie Parku. Wiele ptaków wędrownych wypoczywa tu corocznie, a dla siewkowatych jest to jedna z najważniejszych ostoi w Europie Środkowej. Tutaj łosie przetrwały II wojnę światową.

 

W latach 1882-1887 w zwężeniu bagien biebrzańskich Rosjanie wybudowali Twierdzę Osowiec. W latach 1914-1915 trwały tu walki. 6 sierpnia 1915 roku armia pruska użyła tu gazów bojowych. Rosjanie obronili się "atakiem trupów", a od gazów ucierpiała ludność pobliskich miejscowości. Rosjanie przed ewakuacją zniszczyli część budowli. W 1919 roku Twierdzę przejęła Armia Polska. W 1939 roku Twierdza nie była atakowana, Niemcy przekazali ją Armii Czerwonej na podstawie paktu Ribbentop-Mołotow, w 1941 roku zajęli ją Niemcy, w 1944-1945 trwały tu walki. Obecnie Twierdza jest częściowo użytkowana przez wojsko, są poprowadzone trasy turystyczne (nazywana jest "rosyjskie Verdun", bo nigdy nie została zdobyta). Użytkownikami są też nietoperze, które mają tutaj jedno z największych zimowisk w Polsce.

Pierwsza wzmianka o Goniądzu pochodzi z 1358 roku. Był to rejon sporny między Mazowszem a Litwą, w XV wieku należał do Wielkiego Księstwa Litewskiego, a od 1569 roku do Korony. W 1547 roku Goniądz uzyskał prawa miejskie. Miasto miało wielu właścicieli, bywało zastawiane, odstępowane, tracone, darowane, przejmowane. Od 1795 roku jest pod zaborem pruskim, w latach 1807-1915 rosyjskim. Kilkakrotnie miasto było niszczone przez pożary i wojny, gdyż tam przebiegały linie frontu i prowadzono ciężkie walki. W II wojnie światowej zniszczone w 80%.

 

Na ziemi goniądzkiej kultywuje się tradycyjne rękodzieło ludowe: wikliniarstwo, tkactwo i rzeźbiarstwo. Można aktywnie wypocząć zwiedzając okolicę pieszo, rowerem, bryczką konną lub wierzchem, spływając tratwą. Oryginalna jest tutejsza kuchnia i wspaniałe trunki. Niewątpliwie jedną z najciekawszych propozycji jest zwiedzanie okolicy balonem. Niesamowite widoki i cisza, która nie przeszkadza płochliwym zwierzętom.

Spacerując ulicami Goniądza warto zobaczyć kościół św. Agnieszki, kaplicę św. Floriana, cmentarz katolicki z kutymi krzyżami i pozostałości cmentarza żydowskiego. Z wieży widokowej za mostem na Biebrzy ogląda się wschód słońca nad bagnami, a z drogi wiodącej skrajem Biebrzy od końca ulicy Dolistowskiej w kierunku Dawidowizny zachód słońca nad bagnami. Towarzyszą temu niepowtarzalne odgłosy przyrody.

 Kierowco, pamiętaj, jedź ŁOŚtrożnie!

Mapa Goniądz