Przewodnik Buda

Buda to maleńka wieś w gminie Stare Babice, leżącej na północny zachód od Warszawy. Znana jest też pod nazwą Buda Zaborowska – okreslana jest tak z reguły kontekście bitwy, a później masakry jaka miała miejsce podczas powstania styczniowego w roku 1864.

Gmina w północnej i wschodniej części obejmuje teren znaczący w naszym kraju przyrodniczo, turystycznie i historycznie jakim jest Puszcza Kampinoska. Sama Buda z kolei leży na granicy terenu zalesionego już na terenie samego Kampinoskiego Parku Narodowego.

Geograficznie teren należy lokalizować w zasięgu Kotliny Warszawskiej i Równiny Błońskiej, na obszarze dorzecza Wisły. Dwa główne cieki to Struga, i będące jej dopływem, Lipowskie Wody. Możemy tez natknąć się na starorzecza skłaniające do kontaktu z charakterystyczną dla nich naturą i krajobrazem.

Przemysł w gminie, poprzez sąsiedztwo i częściową przynależość, jest słabo rozwinięty, gospodarka opiera się raczej na sektorze usług, rolnictwa i turystyki. Tereny te są w ostatnim czasie bardzo atrakcyjne dla mieszkańców stolicy jako teren wypoczynkowy jak i mieszkalny.

Najstarsze ślady osadnistwa w okolicy pochodzą z młodszej epoki kamienia (neolitu), których ślady odkryto na pobliskiej górze Tadeusza Kutrzeby oraz: kultury przeworskiej (grobów jamowych), cmentarzysko kultury wejherowsko-krotoszyńskiej (grobów kloszowych), kultury łużyckiej (epoki brązu i wczesnej epoki żelaza). Pierwsze wzmianki na piśmie pochodzą z połowy XIII wieku i dotyczą, jak często bywa, kościoła w pobliskim Borzęcinie. Obecnie nasjtarszym zabytkowym obiektem jest kościół barokowy ufundowany w 1727 roku.

Z innych zabytków w okolicy warto wymienić klasycystyczną kaplicę na cmentarzy w Borzęcinie, czy kościół z połowy XIX, powstały na miejscu starszej budowli, który wymieniają wspomniane wcześniej dokumenty.

W pobliskim Lipkowie w XIX wieku istniała przędzalnia bawełny, fabryka tkanin jedwabnych i adamaszku oraz manufaktura pasów kontuszowych – założone przez Paschalina Jakubowicza. Po powstaniu styczniowym Lipków upadł a manufaktura przestała funkcjonować. Majątek kupił późniejszy teść Henryka Sienkiewicza. Warto zaznaczyć, że to właśnie w Lipkowie pan Wołodyjowski stoczył pojedynek w Lipkowie, z kolei pan Zagłoba ma przypominać, pod wieloma względami, właściciela Lipkowa.

Warto pochylić się nad wspomnianymi wydarzeniami podczas powstania w 1864 roku. Otóż świeżo sformowany oddział Majora Remiszewskiego w liczbie 240 ludzi, uzbrojony głównie w kosy, został zaatakowany przez wielokrotnie liczniejszy (670 ludzi), dobrze uzbrojony oddział wojsk carskich. W skład tego drugi wchodzili miedzy innymi jezdni kozacy.

W samej walce zginęło 30 osób, w tym dowódca, jednak wojska rosyjskie dobijały rannych, a ich dowódca wręczył carowi Aleksandrowi II przestrzelony zegarek Majora Remiszewskiego. Pozostała część oddziału została rozbita w potyczkach pod Górkami i Starą Dąbrową – powstańcy byli bez sądu wieszani, a rolę szubienicy pełniła sosna na skraju wsi Górki (obecnie Górki Kampinoskie). Drzewo runęło 17 maja 1994 roku – jak mówią okoliczni mieszkańcy pod ciężarem, najczęściej młodych, powstańców. W 2001 roku postawiono pod drzewem głaz-pomnik ku pamięci tychże. Widnieją na nim słowa: „Być pokonanym, a nie ulec”.

Mapa Buda