Stare Miasto w Lublinie

To najstarsza dzielnica Lublina. Tak jak w innych miastach także i w Lublinie starówka to miejsce niezwykle urokliwe pełne pięknych zabudowań.  Nie sposób nie wybrać się na spacer jego uliczkami będąc tu z wizytą.

Znajduje się tu wiele zabytkowych budynków. Wśród nich Brama Krakowska –czyli brama wjazdowa do starego miasta, pochodzi z XIV wieku zbudowana w stylu gotyckim, lecz później około wieku XVIII nadano jej nieco barokowy zarys. Plac pod bramą był miejscem handlu, gdzie skupiali się handlarze z całego miasta . Obecnie mieści się tam Muzeum Historii Miasta Lublina.

Ciekawostką jest na pewno zegar znajdujący się na Bramie, on także ma swoją historię. Pierwszy pojawił się tam około wieku XVI. Jak podają źródła miał olbrzymią tarczę godzinową od strony miasta.

Kolejną niezwykłą rzeczą jaka znajduje się na lubelskim starym mieście jest Brama Grodzka, nazywana niekiedy bramą żydowską, ponieważ stanowiła przejście między Starym Miastem a żydowską częścią miasta. Jak podają źródła miejskie jest to pozostałość po pierwszych miejskich obwarowaniach wzniesionych w XIV wieku.  Obecny wygląd zawdzięcza nadwornemu architektowi Stanisława Augusta Poniatowskiego Dominikowi Merliniemu, który przebudował ją w latach 80-tych XVIII wieku.

 Brama Grodzka przechodziła liczne remonty i renowacje, w latach 1994-2000 wymieniono dach, elewację, położono instalację elektryczną. W latach 2008-2009 wykonano generalny remont sklepienia, odkrywając przy tym, że była w tak kiepskim stanie od końca II wojny światowej, że stwarzała olbrzymie zagrożenie dla przechodniów.

Na lubelskim starym mieście znajduje się jeszcze jedna Brama, tzw. Brama Rybna, która pochodzi z XV wieku. pierwsze wzmianki na jej temat w miejskich kronikach pojawiają się około roku 1562. Z biegiem lat niszczała, aż w końcu rozstała rozebrana w latach 60-tych XIX wieku.  Zrekonstruowano ją dopiero po wojnie w roku 1954.

Baszta Gotycka nazywana także Półokrągłą była elementem wykonanych w gotyku staromiejskich murów obronnych. Wzniesiono ją w latach 40-tych XIV wieku.  Ciekawostkę stanowi fakt, że każdą lubelską basztą opiekował się jeden z cechów rzemieślniczych. Basztę Gotycką w opiece mieli kupcy. Ich obowiązkiem było dostarczanie do niej zapasów prochu oraz armat.  Co ciekawe we wnętrzu baszty wyrabiano duże świece kościelne.

Na uwagę zasługuje niewątpliwie neogotycka Wieża Trynitarska. Jest ona najwyższym zabytkowym punktem w Lublinie. Wchodząc na jej szczyt możemy podziwiać przepiękną panoramę całego miasta. Obecnie we wnętrzu wieży znajduje się muzeum archidiecezji lubelskiej. Warto nadmienić, że nazwa wieży pochodzi od ojców trynitarzy, którzy zamieszkiwali w jej pobliżu.

Wieża stanowiła część zabudowań należących do kolegium jezuickiego i była tzw. furtą klasztorną. Jednak w XVII wieku przebudowano ją na dzwonnicę. Później przeszła w ręce ojców trynitarzy. Jednak w związku z kiepską sytuacją finansową zakonu, który należał raczej do tych biedniejszych, wszystkie budynki, które do niego należały zaczęły niszczeć. W związku z tym około roku 1818 Wieża Trynitarska stała się własnością miasta. W XIX wieku przeszła gruntowny remont, który to nadał jej neogotycki kształt. Niestety działania wojenne w czasie II wojny bardzo ją uszkodziły. To też zdecydowano się zaraz po wojnie by ją wyremontować. Jako że Wieża jest także dzwonnicą nie może brakować na niej dzwonów. Można obejrzeć tam Dzwon Marię najstarszy z dzwonów lubelskich oraz Michała, który został tu przeniesiony z lubelskiej fary.

Każdy kto odwiedza Lublin koniecznie musi udać się na Plac Łokietka. Jest to centralne miejsce w mieście, które łączy Stare Miasto z ulicą Królewską, Krakowskim Przedmieściem i ulicą Lubartowską. Plac powstał około roku 1611. Wtedy właśnie zasypano fosy i zdemontowano wały obronne. W ten sposób uzyskany teren stał się głównym miejscem w mieście, służył także jako miejsce targowe. Handlowano tam głównie zbożem. W związku z tym nazywano plac Korcem. Obecna nazwa została ustanowiona jako upamiętnienie nadania Lublinowi praw miejskich, właśnie przez króla Władysława Łokietka. Miało to miejsce w 1317 roku.

Odwiedzając Lublin na pewno warto udać się pod gmach Trybunału Koronnego, który był najwyższym sądem apelacyjnym Królestwa Polskiego i Rzeczpospolitej. Rozpatrywał sprawy z zakresu prawa ziemskiego. W chwili obecnej znajduje się  w tym miejscu Pałac Ślubów. Obecny budynek został wzniesiony na miejscu spalonego w XIV wieku ratusza miejskiego i taką też pełnił funkcję przez pierwsze lata swego istnienia. Dopiero od około XVI wieku mieścił się w nim Trybunał Koronny.  Pierwotnie miał charakter gotycki, dopiero przebudowa  nadała mu renesansowy wymiar. Jednak budynek spłonął w czasie pożaru miasta a latach 70-tych XVI wieku. Odbudowany obiekt miał swym wyglądem przypominać ratusze z Sandomierza i Tarnowa. Na wiek XVII przypada kolejny remont i modernizacja. Tym razem budynkowi zostaje nadany wygląd barokowy, dobudowane zostało kolejne piętro oraz rozbudowana wieża. Obecny wygląd Trybunał zawdzięcza Dominikowi Merliniemu. To właśnie ten niezwykły architekt nadał mu ten niezwykle klasycystyczny wygląd, a także przyczynił się do kolejnej rozbudowy obiektu. W górnej części elewacji znajduje się interesująca płaskorzeźba, a na niej dwa herby Polski i Litwy. Nad herbami znajduje się korona symbolizująca królów Polski. Na bokach płaskorzeźby znajdują się postacie dwóch kobiet. Jedna trzyma w ręku symbol –wagę, a druga miecz.

W czasach współczesnych Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu w budynku Trybunału mieściła się pracownia niejakiego Bacciarellego, ulubionego malarza polskiego króla. Pojawiały się wówczas pomysły by utworzyć tam pierwszą w Polsce akademię sztuk pięknych. W chwili obecnej znajdują się tam kilka drogocennych obrazów.

Ciekawostką jest, że z Trybunałem Koronnym związana jest pewna stara lubelska legenda, która jak można doczytać w kronikach miejskich potwierdza się w zapisach historycznych. Głosi ona , że w latach 30-tych XVII wieku w Trybunale miał miejsce proces biednej wdowy. Drugą stroną sporu był bogaty magnat, który przekupił sędziów by wydali wyrok na jego korzyść. Wówczas załamana kobieta wzniosła ręce do góry mówiąc: „ Gdyby diabli sądzili wydaliby sprawiedliwszy wyrok”. Podobno w noc po tych wydarzeniach na sali rozpraw pojawiły się dziwne postacie, odziane w sędziowskie szaty, lecz spod peruk wystawały im rogi.  Jak głosi legenda wydali oni wyrok na korzyść kobiety, a jeden z diabłów wypalił w sędziowskim stole swą rękę, zaś Chrystus na krzyżu odwrócił głowę by nie widzieć tego jak czart wydaje sprawiedliwszy wyrok niż człowiek. Stół z wypaloną łapą diabła znajduje się na lubelskim zamku, zaś krucyfiks z Trybunału w lubelskiej archikatedrze.

Na Starym Mieście w Lublinie znajduje się także zabytkowy Plac po Farze.  Jest to miejsce gdzie kilka lat przed II wojną światową archeolodzy odkopali fundamenty znajdującego się tam kiedyś kościoła pod wezwaniem Michała Archanioła. W 2002 roku postanowiono wyeksponować te pozostałości po tej niezwykłej świątyni. Fundamenty są widoczne i pięknie oświetlone. Dzięki temu widać jak na dłoni jakich rozmiarów była odkopana świątynia.

Na starym mieście nie brakuje malowniczych kamieniczek, który dodają krajobrazowi staromiejskiemu dodatkowego uroku. Są to głównie kamienice barokowe oraz klasycystyczne. Wśród nich Kamienica Klonowica, Konopniców, Lubomelskich, Wieniawskich oraz Kamienica Grodzka, Kamienica przy ulicy Złotej 3 i 4, Kamienica przy Grodzkiej 5, 5a i 11.

Na Starym Mieście znajduje się także szereg niezwykłych budynków sakralnych. Mowa tu o Kościele Bernardynek, Kościele dominikanów św. Stanisława,  oraz Archikatedze.

Archikatedra pod wezwaniem Jana Chrzciciele i św. Jana Ewangelisty to największy kościół w Lublinie, nazywany bywa także perłą baroku na Lubelszczyźnie. Lubelska Archikatedra powstała w XVI wieku na terenie, który należał do niejakiego Andrzeja Tęczyńskiego, który sprowadził do Lublina ojców jezuitów.  Budowa świątyni została zakończona w 1652 roku. Wykonana jest w barokowym stylu, lecz wprawne oko dopatrzy się tam kilku szczegółów z epoki renesansu. Po pożarze kościół został odbudowany także w stylu barokowym, a w 1757 roku jego wnętrze zostało pokryte niezwykle pięknymi freskami, których autorem był Józef Meier, malarz na dworze Augusta III Sasa. Niestety gdy w 1773 roku z Lublina ustąpili jezuici świątynia przeszła w ręce ojców trynitarzy, którzy nie mieli funduszy na jej utrzymanie, dlatego ta popadała w coraz większą ruinę. Doszło nawet do tego, że pod koniec wieku XVIII była magazynem na zboże. Gdy w 1805 roku utworzono diecezję lubelską, to właśnie na jej siedzibę wybrano dawny kościół jezuitów. Rozpoczęły się wtedy prace wyburzeniowe kolegium jezuickiego. W latach 20-tych XX wieku świątynie nieco przebudowano, zaprojektowano nową fasadę w stylu klasycystycznym, a przed wejściem do niej umieszczono portyk o sześciu kolumnach. Kolejna przebudowa miała miejsce blisko 50 lat później, odnowione zostało wtedy wnętrze kościoła, a sześć kolumn portyku zamieniono na cztery. Po wojnie budynki przystosowane z dawnego kolegium przestały pełnić swe oświatowe funkcje. Sama katedra także ucierpiała w wyniku działań wojennych. Odbudowana została dzięki staraniom kardynała Wyszyńskiego.

Na uwagę zasługuje niewątpliwie wnętrze Archikatedry. W prezbiterium znajduje się ołtarz wykonany  z drewna czarnej gruszki libańskiej na którym znajdują się wyrzeźbione głowy świętych. Znajdują się tam także dwa niezwykłe obrazy : Uczta Heroda i Ostatnia Wieczerza. W kaplicy Najświętszego Sakramentu znajduje się Krzyż Trybunalski. Na uwagę zasługuje Obraz Matki Boskiej Płaczącej, która w lipcu 1949 roku zapłakała krwawymi łzami. Zostały one zebrane i umieszczono je w kamieniu  w koronie Maryi.

Uwagi wymaga na pewno Zakrystia Akustyczna, to właśnie w niej wystawione są niezwykle cenne przedmioty liturgiczne. W zakrystii jest świetna akustyka, osoby stojące daleko od siebie słyszą się znakomicie. Podobno było to życzeniem biskupa lubelskiego, który chciał podsłuchiwać swych gości.

Niedawno otwarto dla zwiedzających krypty znajdujące się w świątyni. Pochowani są tam biskupi lubelscy. Ponadto można tam oglądać ubrania biskupie, portrety nagrobne oraz rzeczy, które składano do trumien biskupów.